Ondergrondse bondgenoten

Met je voeten in een bak grond vol regenwormen? Als je een plant was zou je niets liever hebben. Regenwormen zijn een prima indicator voor de gezondheid van een bodem. Dat heeft te maken met het bodemvoedselweb, een wirwar van interacties tussen al wat onder de grond leeft. Een goed werkend bodemvoedselweb kan je een hoop werk besparen, in je tuin of op je akkers.

Dat zit zo. Om te groeien halen planten voedingsstoffen uit de grond waarin ze wortelen. Onze hulp hebben ze daar niet voor nodig – ze hebben het miljoenen jaren zonder ons gedaan! Wel hebben ze een slimme overeenkomst gesloten met het bodemleven, waarvan een groot deel microscopisch klein is: bacteriën, ééncelligen, schimmels en allerlei wormen en insecten. In een glibberig laagje dat als een aansluitend jasje rondom de plantenwortels zit, de rhizosfeer, verwerken bacteriën en schimmels koolstofverbindingen van de plant tot mineralen. Dat heet mineralisatie. Die mineralen kunnen weer door de plant worden opgenomen. Verschillende bacterie- en schimmelsoorten mineraliseren verschillende koolstofverbindingen. Afhankelijk van het volkje dat een plant ondergronds aantrekt, kan ze dus verschillende voedingsstoffen verkrijgen. De samenstelling van dat volkje wisselt continu.

De bacteriën en schimmels die samenwerken met planten zijn lekkere hapjes voor ééncellige diertjes (protozoa) en rondwormen (nematoden), die op hun beurt een heerlijke snack zijn voor, jawel, regenwormen, maar ook insecten en spinnen. Die laatste groep doet dan weer vogels, muizen en mollen watertanden. Je las het al, het is een web van interacties, het bodemvoedselweb.

Nu begrijp je bijna waarom regenwormen zoveel vertellen. Zijn er veel regenwormen, dan wil dat zeggen dat er een rijkdom aan protozoa en bacteriën is, en dus voedingsstoffen voor je planten. Bovendien wroeten al die beestjes in de bodem, waardoor ze, samen met schimmeldraden, zorgen voor een bodemstructuur die lucht en water binnenlaat en vasthoudt. Tot slot zorgt deze diversiteit aan bodemleven voor een gezonde onderlinge concurrentie, waardoor ziekteverwekkende organismen in bedwang worden gehouden.

Bestrijdingsmiddelen worden al duizenden jaren gebruikt om een goede oogst te verzekeren, maar nooit zo chemisch en nooit zo intens als sinds de jaren ’40. Na 20 jaar al, in 1960, werd duidelijk dat dat intense gebruik op lange termijn niet houdbaar was. Het volledige bodemvoedselweb is er namelijk de dupe van, slechteriken èn goeieriken. Het aanleveren van natuurlijke voedingsstoffen valt weg. Om te compenseren moeten in tuinen en landbouw kunstmatige voedingsstoffen worden toegediend. Dat is duur en een pak minder efficiënt. De bodem wordt minder vruchtbaar, gevoeliger voor erosie en geeft meer CO₂ vrij. Als het microscopisch kleine leven onder de grond verdwijnt, heeft dat dus op grote schaal gevolgen. Gelukkig kan het ook met minder of zonder bestrijdingsmiddelen. Lees verder om te leren hoe!