Met een optimaal koolstofgehalte in de bodem naar een klimaatrobuuste landbouw

Demonstratiemoment van het project ‘Landbouwers koolstofbouwers’



Delen

Tussen 2019 en 2023 werden 20 landbouwers uit Zuid-Hageland begeleid door Regionaal Landschap Zuid-Hageland en de Bodemkundige Dienst van België. Ze namen maatregelen om meer koolstof in hun bodems op te slaan, en zo een positieve bijdrage te leveren in de strijd tegen de klimaatopwarming. Met dit demonstratiemoment voor landbouwers en andere geïnteresseerden, ronden de partners na vijf jaar het Vlaams klimaatproject ‘Landbouwers koolstofbouwers’ af. Dankzij verschillende metingen en proefjes konden de aanwezigen tijdens het demomoment met eigen ogen de effecten van een goede koolstofbalans in de bodem aanschouwen.

Op zoek naar koolstofbouwers

Regionaal Landschap Zuid-Hageland en de Bodemkundige Dienst begonnen vijf jaar geleden met de zoektocht naar landbouwers die wilden deelnemen aan dit klimaatproject. Al snel kwamen ze bij de familie Avermaete van de Beenshoeve in Tienen terecht. Philippe Avermaete en Nele Kempeneers: “Zorgen voor duurzame koolstofopslag zit bij de Beenshoeve in de algemene filosofie, wij zijn daar alle dagen mee bezig. Acht jaar geleden al stopten we met ploegen. We werken met stalmest, en zaaien groenbemesters in. We merken dat de bodem vruchtbaarder is, meer vocht vasthoudt, en zien veel regenwormen! Bovendien is er ook nog eens minder erosie.”

 

"Acht jaar geleden al stopten wij met ploegen."

Philippe Avermaete, De Beenshoeve

 

Welke maatregelen namen de landbouwers?

De meeste boeren kozen ervoor om te starten met het aanbrengen van compost. Sommigen doen ook aan niet-kerende bodembewerking en ploegen dus niet meer, werken oogstresten of houtsnippers in of zaaien groenbedekkers. Ook de aanplant van fruitbomen en -struiken en van houtkanten, hagen en bomen, waarvoor de landbouwers konden rekenen op de begeleiding van het regionaal landschap, zorgt voor langdurige koolstofopslag in biomassa.

© BDB / RLZH - demonstraties in het veld

Meten is weten

“De afgelopen vijf jaren hebben de deelnemende landbouwers inspanningen gedaan om het koolstofgehalte in hun bodems te optimaliseren. Vandaag willen we hen de effecten daarvan laten zien,” licht Mia Tits van de Bodemkundige Dienst van België toe. Het opslaan van koolstof in de bodem is immers een zaak van lange termijn, maar een bodem met een optimaal koolstofgehalte helpt in de strijd tegen de klimaatopwarming én geeft een betere opbrengst voor de landbouwer.

 

"Een gezond bodemvoedselweb betekent voor de landbouwer een pak minder kosten en werk."

Mia Tits, Bodemkundige Dienst van België

 

“Door organische stof (= koolstof) op te bouwen in de bodem, wordt in de eerste plaats een hoop CO2 uit de atmosfeer opgeslagen,” aldus Mia, “aanvoer van koolstof houdt bovendien bodemleven in stand. Een gezond bodemvoedselweb betekent voor de landbouwer een pak minder kosten en werk: kunstmest en bestrijdingsmiddelen kunnen afgebouwd worden. De bodem krijgt structuur. Na enkele jaren inspanning om het koolstofgehalte in de bodem te verhogen, zie je daardoor dat er meer water kan infiltreren in de bodem. Er is minder bodemverdichting. Dit alles maakt dat zo’n bodem, en de gewassen erop, beter bestand zijn tegen langere periodes van droogte, en dat in geval van hevige neerslag het water sneller de bodem kan insijpelen.”

Tijdens het demonstratiemoment werd een rondleiding gegeven door de lange-termijnproef van de Bodemkundige Dienst van België in Bierbeek, aangelegd in samenwerking met de provincie Vlaams-Brabant en VLACO. In deze proef wordt reeds meer dan 25 jaar aan koolstofopbouw gedaan door de toediening van GFT-compost. Hierdoor is de proef ideaal om de voordelen van organische stof in de bodem te demonstreren aan de hand van allerlei metingen en waarnemingen.

Koolstofboekhouding

De Bodemkundige Dienst van België maakte tijdens het project een ‘koolstofboekhouding’ van alle deelnemende landbouwbedrijven. Zo kregen de landbouwers een overzicht: hoeveel koolstof komt er binnen in mijn bedrijf en sla ik in mijn bodems op, hoeveel broeikasgassen worden uitgestoten? Vervolgens werden mogelijke maatregelen besproken om het koolstofgehalte in de bodem te optimaliseren. Voor iedere kilogram koolstof die je langdurig in de bodem stopt, heb je immers 3.7 kg CO2 uit de atmosfeer gehaald. Zo’n koolstofboekhouding bekijk je dus op bedrijfsniveau. Mia Tits legt uit: “Op een bedrijf wordt bij sommige activiteiten koolstof opgeslagen, bij andere activiteiten is er dan weer koolstofverlies.” In de akkerbouw zorgt het inwerken van dierlijke mest in de bodem bijvoorbeeld voor de opslag van koolstof, maar als die mest vervolgens wordt afgebroken in de bodem, komt er naast CO2 ook lachgas vrij (een ander broeikasgas, dat nog sterker is dan CO2): dit moet je ook meenemen in de boekhouding. Maatregelen zorgen er dus liefst voor dat de balans van de koolstofboekhouding in de goede richting gaat.

 

"Duurzame landbouw begint met bodemzorg."

Luca Santy, Regionaal Landschap Zuid-Hageland

 

Voorlopers van ‘Carbon Farming’

“De landbouwers die deelnamen aan dit project, kan je gerust de voorlopers van de ‘Carbon Farming’ noemen,” zegt Luca Santy van Regionaal Landschap Zuid-Hageland. ‘Carbon Farming’, een term die tegenwoordig in quasi elke tekst over duurzame landbouw voorkomt, verwijst naar een manier van aan landbouw doen die gericht is op koolstofopslag in de bodem. “Veel van de genomen maatregelen in dit project worden inmiddels wereldwijd toegepast,” vult Luca aan. “We hopen dan ook dat onze boeren de komende jaren, met hun koolstofboekhouding in de hand, verder zullen werken aan dat optimale koolstofgehalte in hun bodems. Duurzame landbouw begint met bodemzorg!”

 

Naar de projectpagina Naar eerder artikel over bodemleven

 

Dit klimaatproject (2019-2023) werd gesubsidieerd door de Vlaamse Overheid.